Hà Thủ Ô được coi là “Thần Dược” trị bách bệnh, uống 7 ngày hết yếu sinh lý, uống 1 năm tiêu tan bách bệnh. Hà thủ ô chủ yếu được biết đến như là một vị thuốc bổ, trị suy nhược thần kinh, ích huyết, khỏe gân cốt, đen râu tóc. Vậy đâu là những sự thật về Hà Thủ Ô mời quý vị cùng chúng tôi tìm hiểu.
Contents
Hà Thủ Ô là cây gì?
Hà Thủ Ô hay còn gọi là cây giao đằng, thủ ô, đại tinh, khua lình, dạ hợp, mần đăng tua lình, mần năng ón vv… Tên khoa học Hà Thủ Ô là Fallopia multiflora (Thumb) Haradson, thuộc họ rau răm, thân mềm, dùng làm thuốc chữa bệnh trọng đông y. Hà thủ ô có 2 loại, Hà thủ ô đỏ và Hà thủ ô trắng. Trong khuân khổ bài viết này chúng tôi chỉ nhắc đến cây Hà thủ ô đỏ.
Nhận biết?
Hà thủ ô là loại thảo dược thân leo, quấn quanh cây đại thụ, dây xoắn vào nhau. Lá hình tim, dài 5-7cm, rộng 3-5cm đầu nhọn. Hoa hình chuỳ mọc ở nách hoặc đầu cành lá. Hoa có màu trắng, nhỏ, có 3 mảnh vòng ngoài lớn lên cùng quả. Quả có 3 cạnh, khô, không tự mở. Rễ phình to thành củ màu đỏ.
Phân bổ, thu hái:
Hà Thủ Ô là dây mọc hoang trong rừng núi, vùng khí hậu nhiệt đới như Việt Nam, Thái Lan, Lào và Trung Quốc vv… Ở Việt Nam có thể tìm thấy nhiều ở các vùng núi Tây Bắc hoặc Miền Trung, Tây Nguyên như Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hoá.
Hà Thủ Ô thường mọc hoang, lâu năm mới có dược tính và sử dụng được. Thông thường 1 cây Hà thủ ô có thể mất từ 3-7 năm mới có thể thu hoạch được. Mùa thu hoạch tốt nhất là vào mùa thu, khi lá đã rụng, cây tích nhựa qua đông nên được chất mạnh nhất, và cũng tốt nhất.
Chế biến:
Trong đông y củ được sử dụng làm thuốc. Tuỳ vào sở thích, tính tiện dụng mà có thể phơi khô hoặc dùng tươi. Lá có thể dùng làm rau ăn. Một số vùng người ta chế Hà thủ ô thành nhiều cách khác nhau như đồ, nhuộm vv… Nhưng phổ biến nhất vẫn là phơi khô cắt lát nhỏ.
Thành phần dược tính:
Hà thủ ô được nghiên cứu lần đầu tiên vào năm 1923 bởi các nhà khoa học Nhật Bản. Theo tài liệu công bố trong Hà thủ ô đỏ có chứa các chất như: Tinh bột 45.2%, chất đạm 1.1%, chất tan trong nước 26,4%, chất vô cơ 4.5%, chất béo 3.1% còn lại là lexintin. Ngoài ra người ta còn phát hiện ra chất anthraglucozit chiếm 1.7% bao gồm emodin, rhein, chrysophanola. Sự kết hợp giữa axit glyxerophotphoric vói 1 phân tử cholin và 2 phân từ axit béo tạo nên Lexitin một photphatit khác.
Trong các chất trên có Anthragllucozit là có tác dụng trực tiếp vào việc xúc tiếp co bóp của ruột, tăng bài tiết dịch và cải thiện dinh dưỡng.
Tác dụng:
Hà thủ ô có tính bình, vị đắng chát, dây có vị ngọt chát, có tác dụng bổ gan thận, mạnh gân cốt, nhuận tràng, dưỡng huyết khư phong, bổ huyết giữ tinh, thanh nhiệt, giải độc… Theo báo cáo của Mẫn Bình Ký trong Nhật dược chí có nói về tác dụng của Hà thủ ô như sau:
1. Cải thiện dinh dưỡng:
Dược chất Anthragllucozit trong Hà thủ ô có tác dụng trực tiếp vào việc xúc tiếp co bóp của ruột, tăng bài tiết dịch và cải thiện dinh dưỡng.
2. Giảm đường huyết:
Theo nghiên cứu trên Thỏ, dùng nước Hà thủ ô sắc cho uống, rồi theo dõi ảnh hưởng của đường huyết trong máu nhận thấy; Đường trong máu tăng rất cao và giảm dần sau 6h. Tiếp tục theo dõi nhận thấy lượng đường tiếp tục giảm sâu hơn khoảng 0,03%.
3. Bổ tim sinh huyết:
Hà thủ ô có thể dùng cho các chứng bệnh về suy nhược thần kinh, đồng thời Lexitin trong hà thủ ô còn giúp bổ tim, sinh huyết, tăng cường sức khoẻ. Thử nghiệm với liều lượng 1/10.000 đến 1/200.000 cho thấy Lexitin giúp làm khoẻ tim cô lập. Trong trường hợp tim yếu càng nhận thấy rõ rệt.
Công dụng của Hà Thủ Ô?
Trong y học phương đông Hà thủ ô có cong dụng chữa thần kinh suy nhược, thiếu máu, gan yếu, thận suy, ngủ kém, đau lưng, ra khí hư, táo bón, di mộng tinh, đại tiểu tiện ra máu, bệnh ngoài ra. Đặc biệt công dụng được lưu truyền nhiều đời trong dân gian là dùng làm đen tóc, kể cả trường hợp tóc bạc sớm vì máu kém.
1. Thất bảo mỹ nhiệm đơn:
Cách làm: Hà thủ ô 1.800g thái mỏng, ngưu tất 600g thái mỏng. Hai vị trộn đều, dùng đấu to đậu đen đãi sạch. Cho thuốc vào chõ, cứ 1 lượt thuốc 1 lượt đậu. Đồ chín đậu. Lấy thuốc ra phơi khô. Làm như vậy 3 lần rồi tán bột. Lấy thịt táo đen Trung Quốc trộn với bột làm thành viên 0,50g. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 30 viên. Dùng rượu hâm nóng để uống.
Công dụng: “Thất bảo mỹ nhiệm đơn” có cong dụng làm tóc râu trắng hóa đen, khỏe gân xương, bền tinh khí, sống lâu.
2. Xơ cứng mạch máu:
Cách làm: Hà thủ ô 20g, tầm gửi dâu, kỳ tử, ngưu tất 16g sắc uống.
Công dụng: Giảm xơ cứng mạch máu ở người già, ổn định huyết áp cao,chữa bệnh do nam giới tinh yếu khó có con.
3. Trị ăn tiêu kém, thần kinh suy nhược:
Cách làm: Hà thủ ô 10gam, cam thảo 2 gam, trần bi 3gam, đại táo 5 gam, sinh khương 3gam, nước 600 ml. Đun sắc dến khi còn 200 ml nước, uống chia là 3-4 lần trong một ngày.
Công dụng: Giúp ổn định cơ thể, tăng cường sức khoẻ ở người già yếu, suy nhược.
4. Trị tóc bạc
Cách làm: Hà thủ ô chế 30 gam, Đương qui 15gam, thục địa hoàng mỗi thứ 30gam, ngâm vào 1l rượu trắng 10 đến 15 ngày. Sau cùng mỗi lần 15 – 30ml. Uống liên tục cho đến khi kết quả.
5. Trị tổn thương thần kinh quay
Cách làm: Hà thủ ô 30gam sắc lấy nước. Uống chia uống sáng và chiều khoảng liệu trình 1 tháng.
Theo dõi 14 ca, tỷ lệ khỏi 86,7% ( Truyền Bằng Liêu, Báo cáo 14 ca tổn thương thần kinh quay trị bằng Hà thủ ô, Tạp chí Trung hoa Trung y cốt thương khoa 1988,1:34).
6. Khỏe xương cốt, tăng tuổi thọ, bền tinh ký, tóc râu trắng hóa đen:
Cách làm: Dùng hà thủ ô trắng và Hà thủ ô đỏ mỗi loại 600gam, ngâm nước vo gao 4 ngày đêm. Dùng dao cạo bỏ vỏ, rửa sạch cho đỗ đen và Hà thủ ô vào chõ đồ lần lượt; Hà thủ ô, đỗ đen mỗi thứ một lượt, đem đồ chín. Bỏ đỗ đen ra rồi lấy Hà thủ ô đi phơi khô rồi tiếp tục làm đi làm lại như vậy 9 lần, xong lấy Hà thủ ô sấy hoặc phơi khô tán thành bột.
Ngưu tất khoảng 320 gam tẩm rượu 1 ngày, thái nhỏ mỏng rồi trộn với Hà thủ ô. Đồ với đỗ đen vào lần thứ 7 đến 9 và đem ra phơi khôi.
Bách phục linh và Xích mỗi loại khoảng 600 gam, cạo sạch vỏ rồi tán thành bột. Đãi với nước trong, lọc lấy bột lắng, lấy nắm lại rồi tẩm với sữa người rồi đem phơi khô.
Thỏ ty tử 320 gam tẩm rượu cho đến khi nứt ra, giã nát rồi phơi khô.
Câu kỷ tử 320 gam tẩm rượu rồi phơi khô. Đương quy 320 gam tậm với rượu rồi phơi khô.
Bổ cốt chi 100 gam trộng với vừng đen đến khi bốc mùi thơm. Tất cả mọi vị thuốc cho vào giã nát trộn thêm mật vào làm thành các viên nhỏ khoảng 0.5 gam. Ngày uống 3 lần, 1 lần 50 viên. Sáng dùng rượu để chiêu thuốc, trưa thì dùng nước gừng, tối dùng nước muối.
7. Trị ho gà
Cách làm: Hà thủ ô 6 đến 12gam, cam thảo 1.5 đến 3gam. Ngày sắc 1 lần, uống khoảng 4 đến 6 lần trên ngày. Có thể bị tiêu chảy nhẹ sau khi uống, thì dùng Kha tử hoặc Anh túc xác.
Đã trị 35 ca khỏi 19 ca, cơ bản khỏi 8 ca, tiến bộ 4 ca, không kết quả 1 ca ( Vương Khởi Minh, Báo cáo về kết quả bước đầu điều trị ho gà bằng Hà thủ ô, Báo Trung y Giang tô 1965,3:10).
8. Trị sốt rét
Cách làm: Hà thủ ô 18 đến 25gam , cam thảo 1.5 đến 3gam, giảm liều ượng ở trẻ nhỏ.Sắc đặc sau 2 giờ rồi chia 3 lần uống trước bữa ăn.
9. Hà thủ ô tán (bản thảo cương mục)
Cách làm: Hà thủ ô cạo vỏ, rồi thái mỏng đem phơi khô rồi tán thành bột. Ngày uống khoảng 4 gam vào sáng sớm, chiểu thuốc này bằng rượu.
Công dụng: Khoẻ xương cốt, tăng tuổi thọ, đen tóc, bền tinh.
10. Trị huyết áp cao, xơ cứng thành mạch máu:
Cách làm: Hà thủ ô 20 gam. ngưu tất 16 gam, kỳ tử 16gam, tầm gửi dâu 16gam. Đem sắc uống.
Công dụng: Điều trị bệnh huyết áp cao, xơ cứng thành mạch máu hoặc nam giới yếu tinh.
11. Ổn định cholesterol
Cách làm: Hà thủ ô tươi 0,9 kg rang giòn rồi nghiền thành bột. Dùng khoảng 15 gam mỗi lần rồi uống với nước sôi để nguội. Uống một ngày 2 lần liên tục trong 1 tháng.
Công dụng: Giúp ổn định cholesterol trong máu cao.
12. Hà thủ ô hoàn:
Cách làm: Ngưu tất 600gam thái mỏng, Hà thủ ô 1.8gam thái mỏng. Trộn đều 2 thứ vào nhau, dùng đỗ đen bỏ vào lần lượt mỗi thứ 1 lượt đem đồ cho chín. Sau khi chín lấy thuốc phơi khô rồi lại làm lại như vậy thêm 3 lần nữa.
Hoàn viên: Dùng thuốc phơi khô, tán thành bột. Sau đó lấy thịt táo đen trộn để tạo thành các viên nhỏ khoảng 0.5 gam. Mỗi ngày uống thuốc làm 3 lần, 1 lần 30 viên. Chúng ta dùng rượu nóng để chiêu thuốc.
Công dụng: Khỏe xương cốt, tăng tuổi thọ, bền tinh ký, tóc râu trắng hóa đen.
13. Trị bệnh táo bón
Cách làm: Hà thủ ô tàn viên khoảng 0.5 gam/ viên ( 5-7 viên mỗi lần). Ngày 3 lần. đối với trường hợp uống lấu dài thì ngày uống 2 lần sáng và tối. Đối với trường hợp bệnh nhẹ hoặc bệnh đã giảm nhiều thì chỉ cần mỗi tối uống 6-10 viên trước khi ngủ. Đối với trường hợp bị nặng dùng Hà thủ ô khoảng 20% đê tiêm bắp tay, mỗi lần 4ml, 1 lần/ngày, tăng liều lượng ngày 2 lần, cách nhật. Liệu trình khoảng 15-20 ngày nghỉ cũng khoảng đó. Nếu ngủ tốt hơn thì 9 ngày 1 lần.
14. Trị lipid huyết cao, xơ cứng động mạch, cao huyết áp, bệnh động mạch vành.
Cách làm: Ngân hạnh diệp, Câu đằng. Có công trình nghiên cứu dùng viên Hà thủ ô ( mỗi viên nặng 0,25g gồm thuốc sống 0,81 trong đó 30% bột Hà thủ ô, 70% cao nước chế thành), mỗi lần uống 5 – 6 viên ( có người uống 8 – 10 viên), ngày 3 lần, dùng thuốc liên tục trong 2 – 12 tuần, lâu nhất 14 tháng. Trị 178 ca cholesterol huyết thanh cao, kết quả tốt 38,2%, tiến bộ 23,6%, tỷ lệ kết quả 61,8% cholesterol huyết thanh giảm bình quân 39mg% trong đó 32% bệnh nhân giảm xuống mức bình thường, đối với bệnh nhân vừa và cao, kết quả tốt ( Bệnh viện Nhân dân Thượng hải số 3 trực thuộc Y học viện điều trị trị bằng viên Hà thủ ô, Báo Công nghiệp Y dược 1974,6:1).
15. Trị chứng huyết hư, cơ thể suy nhược:
Có triệu chứng lưng gối mỏi nhức, váng đầu, hoa mắt, tóc bạc sớm, di tinh, huyết trắng nhiều, dùng bài: Hà thủ ô hoàn: Hà thủ ô 20g, Thỏ ty tử 12g, Đương qui 12g, Ngưu tất 12g, Bổ cốt chí 12g, tán bột mịn, luyện hoàn với mật ong. Mỗi lần uống 8 – 12g, ngày 2 lần với nước sôi nguội hoặc nước muối nhạt. Trường hợp ra mồ hôi trộm hoặc ra nhiều mồ hôi ( tự hãn) gia Hoàng kỳ, Long cốt, Mẫu lệ, Bạch truật, Hoàng tinh, Chích thảo.
Trường hợp mất ngủ do huyết hư, dùng bài: Chế Hà thủ ô, Bắc Sa sâm, Qui bản, Long cốt, Bạch thược, mỗi thứ 12g, sắc uống.
Cách chế biến Hà thủ ô?
1. Hà thủ ô + đậu đen:
Nguyên liệu: Hà thủ ô đỏ: 1kg loại tươi hoặc khô đều được. Đậu đen: 2 kg
Cách làm: Đậu đen ninh lấy khoảng 1,5 lít nước. Củ hà thủ ô đỏ rửa sạch, cho vào ninh với nước đậu đen, cứ cạn nước lại chế thêm nước đậu đen vào. Ninh nhỏ lửa khoảng 1 ngày thì bỏ hà thủ ô ra phơi khô rồi nghiền nhỏ cất hộp đậy kín để dùng dần.
Cách dùng: Mỗi ngày ăn khoảng 2,3 thìa cà phê bột hà thủ ô (Hà thủ ô có vị chát vì vậy ta nên cho thêm đường vào quấy với bột hà thủ ô để uống cho ngon).
2. Hà thủ ô hoàn:
Nguyên liệu: Hà thủ ô đỏ: 1,8Kg. Ngưu tất: 0,6Kg. Đậu đen : 2Kg
Cách làm: Hà thủ ô và ngưu tất thái miếng mỏng, hai vị trộn đều, dùng một đấu to đậu đen (Khoảng 2kg) đãi sạch. Cho các vị thuốc và chõ, cứu một lượt thuốc lại một lượt đậu. Đồ chín đậu đen, lấy thuốc ra phơi khô, cứ làm như vậy 3 lần rồi lấy thuốc ra tán bột. Lấy thịt đại tạo và mật ong trộn với bột làm thành viên nhỏ 0.5gram.
Cách dùng: Ngày uống 3 lần, mỗi lần 30 viên
Xem thêm: Cà gai leo!
